الرسائل الفقهیة (نائینی)«الرسائل الفقهیة» اثر آیت‌الله میرزا ابو الفضل نجم آبادی، تقریرات مباحث فقهی جناب میرزای نائینی و جناب آقا ضیاء عراقی است که در آن برخی از ابواب فقه و فروع فقهی مرتبط به آنها اعم از عبادات و معاملات مورد تجزیه و تحلیل و شرح قرار گرفته است. ۱ - ساختار کتابنگارنده ضمن بیان دیدگاه‌های فقهی برخی از فقهای نام دار شیعه در مورد ابواب و فروع فقهی مطرح شده، دیدگاه‌های تکمیلی خود را نیز با استناد به ادله شرعی بیان می‌دارد. ۲ - گزارش محتوادر ابتدای کتاب مقدمه‌ای راجع به محتوای مطالب کتاب و معرفی نسخ مختلف آن و هم چنین تصاویری از نسخه‌های خطی ارائه شده و سپس به بحث در باره طهارت و فروع فقهی آن مانند حکم آب قلیل و شرایط طاهر و مطهر بودن آن، حکم نوشیدن آب نجس و خرید و فروش آن، حکم غساله (آبی که حاصل از شسته شدن شی ء دیگر است)، حکم خرید و فروش عذره حیوانات و پرندگان و دلایل نجاست منی، مردار ، خون ، عصیر عنبی ، کافر ، چگونگی پاک کردن ظروف از نجاست، مقدار بخشیده شده وجود نجاست در لباس نمازگزار و موارد جواز خرید و فروش شی ء نجس و عدم جواز آن پرداخته شده است. در مورد هر یک از این مسایل، نگارنده ادله خاص شرعی اعم از آیه ، روایت ، اجماع و دلیل عقلی را ارائه نموده و در بخش دیگری از کتاب، تحت عنوان «رسالة الصلاة» احکام و فروع فقهی مربوط به نماز را مورد بحث قرار داده است. در همین راستا مؤلف ابتدا احکام و شرایط لباس نمازگزار را مورد بحث قرار داده و احکام لباس مشکوک به نجاست درحال نماز، نمازهایی که می‌توان به جماعت خواند، احکام نماز جماعت ، نماز عید فطر و قربان ، حکم شک در درک رکوع امام جماعت ، شرایط تحقق نماز جماعت، احکام حایل بین امام و ماموم در حال جماعت موقعی که مامومین مرد یا زن باشند، شرایط امام جماعت، ضرورت متابعت ماموم از امام در همه حال چه جماعت و یا سایر فروعات مربوط به نماز جماعت را بیان کرده است. «رسالة الخمس» عنوان بخش بعدی کتاب است که در آن خمس منفعت کسب و شروط تعلق خمس به اموال بیان شده است. در «رساله الوقف» احکام و فروع فقهی مربوط به وقف مانند شرایط وقف و واقف، انواع وقف، کیفیت قبض وقف، احکام بیع و معاطات وقف و موارد جواز خرید و فروش وقف بیان شده است. در رساله بعدی تحت عنوان «رسالة الاجارة» احکام مربوط به موجر و مستاجر و حل موارد اختلاف آنها به وسیله قرعه مورد بحث قرار گرفته است. احکام و فروع فقهی وکالت مانند اقسام وکالت، شرط فوری بودن قبول در وکالت و عدم آن، وکالت تبرعی و خواص آن، معلق شدن وکالت، اقسام نیابت، موارد صحت و فساد وکالت و شروط وکالت و وکیل، وکیل شدن از جانب شخص طلاق دهنده و زنی که می‌خواهد طلاق بگیرد، وکیل شدن از جانب دیوانگان و افراد صغیر، وکالت فرد غایب و ضوابط تعیین منکر و مدعی در فرض وکالت و حق منازعه بین وکیل و موکل، عناوین «رسالة الوکالة» است که به شرح و بررسی مبانی فقهی آنها پرداخته می‌شود. عنوان رساله بعدی «رسالة الوصایا» است که در آن به بحث در باره متعلقات وصیت ، لزوم وصیت کردن فرد مریضی که احتمال مرگ او می‌رود، موارد خارج کردن قرض از اصل مال و ثلث آن، معنای تخییر در وصیت، معنای حجر در وصیت، جریان داشتن استصحاب در اینکه فرد مریض از این مرض سالم بیرون می‌آید یا می‌میرد و عدم جریان آن و بررسی برخی روایات وارد شده در این زمینه پرداخته شده است. «رسالة الغصب» عنوان آخرین رساله از این کتاب است که در آن احکام غصب کردن مسجد ، قاعده ید در باب غصب، تعاقب ید در غصب (ید امانی و ید عدوانی)، ضمان منافع حر و عدم آن، ضمان منافع اجیر و ضامن بودن فرد غاصب در مورد منافع حیوان غصب شده که به صورت مباشرت و یا تسبیب اقدام به غصب آن نموده، ضمان فرد مکره در غصب چیزی و عدم ضمان او، ضرورت رد شی ء غصب شده به صاحب آن، تزاحم حقوق، مقدم بودن جان فرد غاصب بر اموال غصب شده، احکام نخ غصب شده در لباس، ضامن بودن مثل یا قیمت مال غصب شده در صورتی که خسارتی بر آن وارد شود توسط فرد غاصب و تعیین ضابطه در مثلی یا قیمی شی ء غصب شده بیان گردیده است. [۱]
الرسائل الفقهیه، ابوالفضل نجم آبادی، ص۶.
در تمامی این ابواب نگارنده دیدگاه‌های میرزای نائینی و آقا ضیاء عراقی را منعکس کرده وبر دیدگاه‌های فقهی آنان اضافاتی انجام داده است. در پایان کتاب فهرستی از آیات، روایات و منابع استفاده شده در تدوین این رسایل ارائه شده است. ۳ - پانویس
۴ - منبعنرم افزار جامع فقه اهل بیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |